ارتقا و حفظ سطح بالای جسمانی و روحی مادر حین حاملگی
آموزش ورزش‌های مناسب در دوره بارداری و پس از زایمان
آموزش های لازم جهت حفظ وضعیت صحیح در دوران بارداری
آگاهی پدر و مادر از روند حاملگی و زایمان، نگه داری از کودک
کمک به آماده‌سازی و تسهیل زایمان و تسکین دردهای زایمانی
درمان دردهای ناحیه پرینئوم ناشی از پارگی و آسیب عضلات کف لگن و …
فیزیوتراپی در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان
بارداری به عنوان یک روند طبیعی در بخشی از زندگی خانم‌ها است که حدود ۴۰ هفته طول کشیده و به سه قسمت سه ماهه تقسیم میشود. بارداری همراه با تغییرات قابل توجه جسمی و روحی است و عدم آگاهی از این تغییرات و چگونگی مقابله با مشکلات احتمالی که بر اثر این تغییرات میتواند ایجاد شود، ممکن است منجر به بروز صدماتی شوند که گاهی آثارش میتواند مادر را حتی تا سالها پس از زایمان نیاز دچار ناراحتی کند و یا اینکه باعث بروز زودرس مشکلاتی شود که معمولا در دوران پیری گریبان‌گیر زنان میشود. مساله بعدی زایمان مادران است که معمولا به علت عدم آگاهی آنان از روش های مختلف تسهیل زایمان، با درد و مشکلات بعدی همراه است.
نقش فیزیوتراپی در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان و همچنین در ناراحتی‌های زنان و زایمان بسیار گسترده است. تمرینات ورزشی مناسب و آگاهی از چگونگی انجام فعالیتهای روزمره میتواند نقش بسزایی در سلامت جسمی و حتی روحی بانوان جامعه داشته باشد و از بروز بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها جلوگیری کند. یک زن باردار میتواند با برگزاری کلاس‌های خاص دوران بارداری و دادن آگاهی‌های لازم و انجام فعالیتهای ورزشی مناسب سلامت جسمانی خود و جنینش را تا حدود زیادی تضمین کند.
با وجود اینکه حاملگی پروسه فیزیولوژیک بدن است و پاتولوژیک نیست، تعداد متخصصینی که در زمینه حاملگی کار میکند، روز به روز در حال افزایش است. این تیم در انگستان شامل متخصصین زیر می باشد: پزشک عمومی، ماما، متخصص زایمان، سونوگرافیست، متخصص قلب و عروق، فیزیوتراپیست زنان، دندان پزشک، متخصص تغذیه، مددکار و روانشناس. هر جا لازم باشد مددکار و روانشناس از نظر روحی مادر را ساپورت میکنند. نکته مهم این است که هر متخصص از دید تخصصی خودش پروسه حاملگی را به خوبی آموخته باشد.
هدف فیزیوتراپی در دوره بارداری و پس از زایمان:
فیزیوتراپی قبل از زایمان :
به دنبال تایید حاملگی توسط پزشک ، زنان به کلینیک فیزیوتراپی محلی یا بیمارستان مربوطه ارجاع
میشوند زمان ایده آل برای ارجاع آنها هفته ۱۲ تا ۱۴ ام حاملگی می باشد.
در ابتدا بیمار پس از ارجاع توسط متخصص زنان از نظر شرایط ریسکی پزشکی بررسی میشود.
باید سایر بیماریهایی که میتواند بر حاملگی وی اثر سو بگذارد بررسی شود. همه مادران باید شاخص توده بدنی شان حساب شده باشد. شاخص توده بدنی (وزن تقسیم بر مربع قد بر حسب متر) اگر بالای ۳۰ باشد فرد چاق و فربه است و چاقی مفرط دارد در این موارد مادر رسیک آمبولی، دیابت حاملگی و… دارد. اگر شاخص توده بدنی مادر کمتر از ۱۸ باشد این نشان دهنده اختلالات تغذیه ای است. در اینگونه موارد مادر حتما باید به متخصص تغذیه ارجاع شود. به طور معمول میزان افزایش وزن تا ۲۵ درصد نسبت به قبل از دوران بارداری در حد طبیعی است و برای تغذیه جنین لازم است به طور میانگین حدود ۱۲.۵ کیلوگرم افزایش وزن وجود دارد، که این افزایش وزن مربوط به رشد جنین و جفت، بزرگ شدن رحم و سینه‌ها، ذخیره چربی، بزرگ شدن عضلات و …. می‌باشد.
آیا فیزیوتراپی برای زنان باردار خطر دارد ؟
بيشتر خانم‌ها و خانواده‌هايشان نگران اشعه‌اي که در کارهاي درماني استفاده مي‌شود، هستند. بايد اصلاح کنم آنچه به‌عنوان اشعه مطرح مي‌شود، طيف وسيعي از درمان‌هاي فيزيوتراپي است که اصطلاح تخصصي آن الکتروتراپي است و شامل موارد مختلفي مثل امواج ماوراي صوت (اولتراسوند)، تحريک‌هاي الکتريکي از طريق پوست و درمان‌هاي گرمايي مثل اشعه مادون قرمز و کيسه‌هاي گرماي مرطوب و… است. اين روش‌ها اگر مادر مشکل خاصي مثل خونريزي‌هاي غيرعادي، تومور و… نداشته باشد و در موضعي غير از ناحيه شکم و اطراف رحم استفاده شوند، بالقوه هيچ تاثير سوئي ندارند و اساسا ويژگي مهم درمان‌هاي فيزيوتراپي همين است که چون به‌طور موضعي استفاده مي‌شوند و اثرهاي موضعي دارند، اغلب ايمن و بي‌خطر هستند. با اين وجود، در درمان‌هايي مانند امواج ماوراي صوت که اثر عمقي‌تري دارند، بهتر است احتياط شود و در ناحيه کمر استفاده نشوند. البته شواهدي براي خطرناک‌بودن و باعث سقط شدن در دوران بارداري براي آنها گزارش نشده ولي معمولا اين تکنيک‌هاي درماني استفاده نمي‌شود. تحريک‌هاي الکتريکي که به‌عنوان درمان ضددرد استفاده مي‌شوند نيز اساسا در ناحيه شکم يا مناطقي که بتوانند باعث انقباض رحم بشوند، نبايد به کار بروند. همچنين در نقاط خاص، طب‌سوزني که مي‌تواند رحم را تحت‌تاثير قرار بدهد نبايد استفاده شوند. اگر هم در موضعي از آنها استفاده و انقباض رحم ايجاد شد بايد سريعا متوقف شوند ولي در ساير نواحي بدن يا در ناحيه کمر با شدت‌هاي خيلي کم و با شرايط خاص مي‌توان از جريان‌هايي که به «تنس» موسوم‌اند براي کاهش درد استفاده كرد.
درمان با اشعه مادون قرمز يا کيسه‌هاي گرم و… که گرماي سطحي ايجاد مي‌کنند، هيچ خطري براي مادر و جنين ندارد و در صورتي که فرد مشکل خاصي مثل خونريزي، اختلال عروقي يا بي‌حسي و اختلال حسي نداشته باشد و درمان‌ها به‌طور صحيح استفاده شوند، با ايجاد گرمايي ملايم در ناحيه کمر، گردش خون را بهبود مي‌بخشند، گرفتگي عضلات را برطرف مي‌كنند و در نتيجه باعث بهبود درد مي‌شوند. ماساژ ملايم و تمرين‌هاي اختصاصي که توسط متخصص فيزيوتراپي آموزش داده مي‌شوند و با شدت کم انجام مي‌شوند اثر سوء ندارد و مي‌توان گفت درمان اصلي در اين بيماران محسوب مي‌شود. توصيه مي‌کنم خانم‌هاي باردار در صورت اطمينان از نداشتن مشکلاتي که برخي از آنها در بالا ذکر شد، به کلينيک‌هاي فيزيوتراپي مراجعه و آموزش‌هاي لازم را دريافت کنند و بدون هيچ نگراني از خدمات فيزيوتراپي بهره‌مند شوند.