اختلالات بلع
دیسفاژی به معنی اختلال بلع است. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که کودک شما هنگام غذا خوردن و بلع غذا، نمی‌تواند غذا یا مایعات را به راحتی از دهان خود به داخل گلو، پایین مری و معده انتقال دهد. بلع غذا در چهار مرحله اتفاق می‌افتد. اختلال بلع یا دیسفاژی زمانی اتفاق می‌افتد که در یک یا چند مرحله از این مراحل چهارگانه بلع اختلالی وجود داشته باشد. دیسفاژی می‌تواند طولانی مدت (مزمن) باشد. یا ممکن است به صورت ناگهانی شروع شده باشد. اگر اختلال بلع کودک شما به طور ناگهانی شروع شده و او به طور طبیعی و از نظر کلی بدن سالمی دارد، ممکن است چیزی در مری فرزند شما گیر کرده باشد. اگر فرزند شما علاوه بر اختلال بلع، دچار تب نیز می‌باشد، ممکن است این اختلال به دلیل عفونت باشد. اختلال بلع مزمن غالباً ناشی از یک بیماری دیگر است.
دیسفاژی می‌تواند منجر به آسپیراسیون شود. آسپیراسیون به حالتی گفته می‌شود که مواد غذایی یا مایعات به داخل نای (مجاری تنفسی) و ریه‌ها راه پیدا می‌کنند. آسپیراسیون مواد غذایی و مایعات ممکن است باعث ذات الریه و یا سایر بیماری‌های خطرناک در ریه شود. کودکان مبتلا به اختلال بلع معمولاً در خوردن مقدار کافی غذا مشکل دارند که منجر به تغذیه ضعیف و عدم افزایش وزن یا رشد نامناسب می‌شود. ارزيابي و درمان از اهميت بسياري برخوردار است ، زيرا خطر بروز عوارض نامطلوب از پس زدن دهانی خوراکي‌ها و مايعات و نيز مقاومت رفتاري در هنگام تغذيه را کاهش مي‌دهد. علاوه بر این ، شناسایی اختلال بلع و مدیریت آن باعث کاهش خطر آسپیراسیون (عبور مواد غذایی یا مایعات به مجاری هوایی) می‌شود.
مراحل بلع غذا یا مایعات
برای درک صحیح و کامل دیسفاژی، آشنایی با مراحل کلی بلع قدم ابتدایی و بسیار کمک کننده و مهم است. بلع شامل چهار مرحله است. این مراحل توسط اعصابی که دستگاه گوارش را به مغز ارتباط می‌دهند، کنترل می‌شود:
- مرحله آماده سازی دهانی. غذا توسط دندان‌ها و بزاق جویده و مرطوب می‌شود.
- مرحله دهانی. زبان مواد غذایی و مایعات را به قسمت تحتانی دهان و به سمت گلو هدایت می‌کند. (این مرحله اختیاری و ارادی است: به طور معمول افراد روی جویدن و شروع مرحله بلع کنترل کامل دارند و این کار را به صورت ارادی انجام می‌دهند.)
- مرحله حلقی. غذا وارد حلق (گلو) می‌شود. بخش‌هایی از حنجره (جعبه صوتی) بسته و به هم نزدیک می‌شوند تا غذا وارد نای نشده و به ریه‌ها نرود. در مرحله بعد ، ماهیچه‌های گلو منبسط می‌شوند و مواد غذایی و مایعات به سرعت از حلق (گلو) به داخل مری منتقل می‌شوند. حنجره باز می‌شود تا نفس بکشید. (این مرحله با حرکات ارادی شروع می‌شود، اما ادامه مراحل به صورت غیر ارادی ادامه می‌یابد و فرد کنترلی روی این حرکات ندارد).
- مرحله مری. مایعات از طریق مری و تا حدودی توسط نیروی گرانشی وارد معده می‌شوند. ماهیچه‌های مری با حرکاتی شبیه موج که به حرکات پریستالیس معروف است، مواد غذایی و مایعات را به سمت معده سوق می‌دهند. باند عضلانی بین انتهای مری و قسمت فوقانی معده (معروف به اسفنکتر پایین مری) در پاسخ به بلع منبسط می‌شود و به غذا و مایعات اجازه ورود به معده را می‌دهد. (وقایع این مرحله غیر ارادی است)
علائم اختلال بلع دیسفاژی در کودکان چیست؟
علائم در هر کودک می تواند کمی متفاوت باشد. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- قوز کردن یا سفت شدن بدن هنگام خوردن غذا
- احتقان قفسه سینه بعد از خوردن یا آشامیدن
- سرفه یا خفگی هنگام خوردن یا آشامیدن یا درست بعد از آن
- تراوش آب از دهان
- آهسته خوردن غذا
- احساس چسبیدن غذا یا مایعات در گلو یا مری و یا وجود داشتن توده در گلو
- خفه شدن هنگام خوردن غذا
- عفونت های تنفسی مکرر
- خارج شدن غذا یا مایعات از بینی هنگام یا بعد از خوردن
- سعی مکرر در بلعیدن غذا
- مشکل در مکیدن و بلعیدن
- بالا آوردن مکرر غذا
- بد خلقی یا عدم هشیاری هنگام خوردن غذا
- تولید صدای مرطوب یا خشن هنگام یا بعد از خوردن غذا
- کاهش وزن
این احتمال وجود دارد که علائم این بیماری شبیه به سایر مشکلات سلامتی باشد. برای اطمینان از تشخیص مشکل کودک به پزشک مراجعه کنید.
علائم دیسفاژی مربوط به گفتار
علائم دیسفاژی مربوط به گفتار عبارت است از:
- دیس‌آرتری (دیزآرتری) آتاکسیک – الگوی آهسته و نامنظم گفتار که ناشی از مشکل در هماهنگی عضلانی و تنفس است.
- دیس‌آرتری فلاسید – تو دماغی حرف زدن ناشی از عدم توانایی آکورد صوتی در باز و بسته شدن صحیح.
- عدم توانایی در تولید صدا – ماهیچه‌هایی که تارهای صوتی را کنترل می‌کنند به طور صحیح با هم هماهنگ نیستند.
- عدم وجود مفصل‌بندی صوتی – عضلات صورت، فک، دهان و زبان به طور هماهنگ با یکدیگر عمل نمی‌کنند تا هماهنگی مناسب گفتاری را ارائه دهند.
- دیس‌ارتری مختلط – ترکیبی از چندین علائم دیس‌آرتری.
- دیس‌آرتری اسپاستیک – گفتاری یکنواخت و دشوار در تلفظ کلمات تک هجایی.
- آپراکسی کلامی – سیگنال‌هایی از مغز ارسال می‌شوند که گفتار را دچار سستی می‌کنند. این عارضه به شدت بر توانایی کودک در تلفظ صحیح کلمات تک هجایی تأثیر می‌گذارد.
چه عواملی باعث ایجاد دیسفاژی می‌شوند؟
دیسفاژی می‌تواند طولانی مدت (مزمن) باشد. یا حتی ممکن است به طورناگهانی ایجاد شود.
اگر مشکلات بلع کودک شما به طور ناگهانی آغاز شده و کودک شما به طور طبیعی سالم است، ممکن است چیزی در مری او گیر کرده باشد. اگر فرزند شما تب دارد و در بلع نیز دچار مشکل است، ممکن است عفونت داشته باشد. مشکلات بلع مزمن غالباً ناشی از یک مشکل یا بیماری دیگر است.
- اختلالات بلعی هنگامی رخ می‌دهند که از مراحل چهارگانه بلع، یک یا چند مرحله نتواند به درستی انجام شود.
- بیماری‌هایی که در کودکان می‌تواند بر بلع غذا تأثیر بگذارد شامل موارد زیر است:
- شکاف لب یا شکاف کام
- مشکلات دندانی (دندان‌هایی که به درستی رشد نکرده‌اند ، مانند رشد کج دندان‌ها)
- زبان بزرگ
- بیماری‌هایی که بر اعصاب و ماهیچه‌ها تاثیر می‌گذارند مانند سکته مغزی ، تومور ، آسیب عصبی ، آسیب مغزی یا دیستروفی عضلانی و می‌توانند باعث فلجی یا عملکرد ضعیف زبان یا عضلات موجود در گلو و مری شوند.
- لوزه‌های بزرگ
- تومورها یا توده‌های سلولی گلو
- مشکلات مربوط به رشد در دوران جنینی و تکامل نامناسب استخوان های جمجمه و ساختارهای دهان و گلو (معروف به ناهنجاری‌های کرانیوفاسیال یا آنومالی های مربوط به رشد گردن و صورت جنین)
- ناهنجاری‌های جنینی دستگاه گوارش ، مانند آترزی مری یا فیستول مجرای مری و حنجره (tracheoesophageal fistula)
- حساسیت دهانی که می‌تواند در کودکانی که بیماری شدیدی در مجاری تنفسی خود داشته و این بیماری برای مدت طولانی در آن‌ها دوام داشته است قابل مشاهده باشد.(همانطور که ممکن است در نوزادان نارس یا کودکان بسیار بیمار نیز رخ دهد)
- فلج شدن تارهای صوتی
- تراکئوستومی (باز شدن یک مجرا به صورت مصنوعی در گلو برای تنفس) تحریک یا زخم شدن مری یا تارهای صوتی توسط اسید در بیماری ریفلاکس معده – مری (GERD)
- فشرده شدن مری توسط سایر قسمت های بدن مانند بزرگ شدن قلب ، غده تیروئید ، رگ‌های خونی یا غدد لنفاوی
- وجود اجسام خارجی در مری مانند سکه بلعیده شده
- تأخیرهای رشدی
- بلوغ زودرس
دیسفاژی یا اختلال بلع چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک عمومی یا یک متخصص کودکان فرزند شما را معاینه می‌کند و سابقه پزشکی او را از شما درخواست می‌کند. از شما سؤالاتی درمورد نحوه غذا خوردن فرزندتان و هرگونه مشکلی که هنگام تغذیه مشاهده می‌کنید ، می‌پرسد.
یک سری آزمایشات از قبیل تصویربرداری و آندوسکوپی نیز ممکن است برای ارزیابی دهان ، گلو و مری انجام شود. این آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
بررسی ویدئویی بلع در قسمت حلقی – دهانی
به این روش بررسی ویدئویی – فلوروسکوپیک بلع (Video-Fluoroscopic swallow study) (VFSS) یا تست بلع با باریم اصلاح شده (odified Barium Swallow Study) (MBSS) نیز گفته می‌شود که در آن به فرزند شما مقادیر کمی از مایع حاوی باریم به منظور نوشیدن در یک بطری ، قاشق یا فنجان غذاخوری داده می‌شود. ماده باریم به خوبی در اشعه ایکس قابل مشاهده است. مجموعه ای از پرتوهای ایکس برای ارزیابی آنچه در هنگام بلعیدن مایع توسط کودک اتفاق می‌افتد، به گلو و دهان کودک تابانده می‌شود. این تست با حضور یک آسیب شناس زبان و گفتار(speech language pathologist ) (SLP) و یا با حضور یک متخصص کاردرمانی(occupational therapist) (OT) انجام می‌شود، که به طور ویژه در ارزیابی اختلالات بلع آموزش دیده اند.
بلع باریم یا سری‌هایGI (دستگاه گوارش) بالایی
به فرزند شما مایعی حاوی باریم داده می‌شود تا آن را بنوشد. این مایع حاوی باریم یک مایع فلزی ، شیمیایی و غلیظ است که برای پوشش داخل اندام‌ها استفاده می‌شود تا در معرض اشعه ایکس قابل مشاهده شود. مجموعه ای از پرتوهای ایکس به بافت مورد نظر تابانده شده و تصاویر آن ثبت می‌گردد. پزشک می‌تواند با استفاده از این تصاویر کلیه اتفاقاتی که هنگام بلع مایع توسط کودک صورت می‌گیرد را به صورت واضح مشاهده نماید و هر گونه مشکل احتمالی که ممکن است در گلو ، مری یا معده ایجاد شود را یادداشت کند.
ارزیابی آندوسکوپی فیبروپتیک بلع (Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing)(FEES)
FEES نیز مانند بررسی بلع دهانی- حلقی، با حضور متخصص آسیب شناسی گفتار یا متخصص کاردرمانی انجام می‌شود. این ارزیابی در حضور یک متخصص گوش و حلق و بینی ، که یک دوربین کوچک را از طریق بینی و در حالی که فرزند شما کاملاً هوشیار است، وارد مجرای گوارشی و گلو می‌کند. با وجود دوربین، کودک شما احساس راحتی خواهد داشت و به شما گفته می‌شود انواع مختلفی از مایعات و مواد غذایی را به کودک خود بدهید. این بررسی باعث می‌شود عملکرد تارهای صوتی و حنجره هنگام بلع به طور مستقیم مشاهده شود. این مطالعه در کودکان و در هر سنی بی خطر است.
آندوسکوپی دستگاه گوارشی – مری
در این تست از یک لوله کوچک و منعطف با نور و لنز دوربین در انتها (آندوسکوپ) برای بررسی قسمت‌های داخلی دستگاه گوارش استفاده می‌شود. آندوسکوپی تحت بیهوشی انجام می‌شود. عکس هایی از قسمت داخلی گلو ، مری و معده گرفته می‌شود تا با استفاده از آن‌ها انواع ناهنجاری‌ها قابل شناسایی شود. نمونه‌های کوچک بافتی طی عملی با نام بیوپسی از بدن برداشته می‌شود و می‌تواند برای یافتن مشکلات و بیماری‌های موجود مورد استفاده قرار بگیرد.
آزمایش بیماری ریفلاکس
پروب‌های اسیدیته مری و معده (همچنین به عنوان “پروب‌های pH” نیز شناخته می‌شوند) و پروب‌های امپدانس برای تست بیماری ریفلاکس استفاده می‌شود. کاوشگر یا پروب یک دستگاه بسیار نازک است که توسط متخصص دستگاه گوارش و معمولاً در اتاق عمل و تحت بی حسی برای اندازه گیری میزان اسید دستگاه گوارش شما مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پروب‌ها معمولاً هنگام قرار گیری در مری و معده ناراحت کننده نیستند و اغلب یک یا چند روز بعد از قرارگیری برداشته می‌شوند. لطفا برای اطلاعات بیشتر با ما یا با یک متخصص دستگاه گوارش (GI) تماس بگیرید.
درمان اختلالات بلع :
درمان اختلال در بلع توسط پزشک فرزند شما و بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن فرزند شما ، سلامت عمومی و سابقه پزشکی وی
- میزان بیماری
- نوع بیماری
- تحمل فرزند شما در برابر داروهای خاص، یا روش‌های درمانی دیگر
- میزان انتظارات از دوره بیماری
- نظر یا اولویت شما