آتاکسی

آتاکسی به معنی فقدان کنترل عضلات و هماهنگی حرکات ارادی مانند پیاده‌روی یا برداشتن اشیاء می‌باشد. آتاکسی که یکی از نشانه‌های اختلالات عصبی است، می‌تواند بر حرکات مخلتف تاثیر بگذارد و در گفتار، حرکت چشم و بلعیدن مشکل ایجاد کند.

آتاکسی مداوم معمولاً ناشی از آسیب به بخشی از مغز است که هماهنگی عضلات را کنترل می‌کند (مخچه). شرایط متعددی می‌توانند باعث آتاکسی شوند از جمله سوء مصرف الکل، مصرف برخی داروها، سکته مغزی و غیره. ژن معیوب نیز می‌تواند باعث این بیماری شود.

آتاکسی ظهور یک اختلال در سیستم عصبی است که معمولا بر روی مخچه تاثیر می گذارد. در حقیقت، سه تقسیم بندی مجزا برای این بیماری وجود دارد:مخچه، حسی و دهلیزی. انواع مختلفی از عدم تعادل در این طبقه بندی ها وجود دارد. فرم خفیف آن (dystaxia) و افرادی که یک طرف بدن آن ها تحت تاثیر قرار می گیرد(hemiataxia) تا نوع شدید و ناتوان کننده این اختلال وجود دارد. افرادی که از نوع شدید آن رنج می برند ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. آتاکسی توسط موارد مختلفی ایجاد می شود. این موارد شامل تروما، اسیب به سیستم عصبی مرکزی( تصادف یا سکته)، کمبود ویتامین، کم کاری تیروئید ، بیماری سلیاک ، لوپوس ، ژنتیک، عوامل زیست محیطی و تخریب سیستم عصبی است.

علائم آتاکسی :

نشانه اصلی آتاکسی شامل حرکات ناپایدار بازوها، پاها و سایر مفاصل است و همین امر پیاده روی را برای افراد دشوار می‌سازد. برخی از علائم آتاکسی مخچه شامل لکنت زبان، مشکل در نوشتن،لرزش بدن و عدم توانایی در تشخیص مسافت یا حرکات است. بیشتر نشانه‌های خاص توسط یک پزشک آموزش دیده قابل تشخیص است. بعد از تشخیص می‌توان رویکردهای درمانی موثر را اتخاذ کرد.

آتاکسی که یکی از علائم برخی اختلالات عصبی است می‌تواند باعث علائم زیر شود:

هماهنگی ضعیف بین عضلات
راه رفتن نامتعادل و تلو تلو خوردن
مشکل در حرکاتی مانند غذا خوردن، نوشتن، بستن دکه پیراهن
تغییر در تکلم
حرکات غیر ارادی و نوسانی چشم (نیستاگموس)
مشکل در بلعیدن
در صورت پیشرفت آتاکسی ممکن است علائم دیگری ظاهر شوند:
حالات چهره کمتر مشخص خواهند بود.
لرزش اندام
حرکات غیر ارادی، سریع، منظم و تکراری چشم
پاهای سرد
مشکل در حفظ تعادل
مشکل در راه رفتن
مشکلات بینایی
مشکلات شنوایی
افسردگی

علل ایجاد آتاکسی :

بیماری‌هایی که به نخاع و اعصاب محیطی که مخچه را به عضلات متصل می‌کنند آسیب می‌زنند نیز می‌توانند باعث آتاکسی شوند. دلایل آتاکسی عبارتند از:

ضربه به سر
سکته مغزی
فلج مغزی
بیماری‌های خود ایمنی (ام اس)، سارکوئیدوز، بیماری سلیاک و سایر بیماری‌های خود ایمنی)
عفونت
سندرم‌های پارانئوپلاستیک (اختلالات دژنراتیو ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن به یک تومور سرطانی و اغلب در اثر سرطان ریه، تخمدان، سینه و غدد لنفاوی)
تومور مغزی
واکنش سمی (به برخی داروها)
مسمومیت دارویی یا الکلی، مسمومیت با فلزات سنگین (مانند سرب یا جیوه) و مسمومیت با مواد حلال (مانند تینر نقاشی)
کمبود ویتامین ای، ب ۱۲ یا تیامین.
در برخی بزرگسالانی که بصورت دوره‌ای دچار آتاکسی می‌شوند، دلیل مشخصی وجود ندارد.
عوامل ارثی و ژنتیکی

انواع آتاکسی

برخی از انواع آتاکسی عبارتند از :

آتاکسی حسی (Sensory ataxia)
آتاکسی مخچه ای (Cerebellar ataxia)
آتاکسی وستیبولار (Vestibular ataxia)
آتاکسی ارثی

آتاکسی حسی :

آتاکسی حسی از اختلالاتی ناشی می شود که راه های پروپریوسپتیو در اعصاب حسی محیطی، ریشه های حسی، ستون های خلفی طناب نخاعی، یا نوارهای را گرفتار می سازند. ضایعات تالاموس و لوب پاریتالاز علل نادر همی آتاکسی حسی طرف مقابل هستند. احساسات مربوط به موقعیت و حرکت مفاصل از بن های پاچینی (pacinian corpuscles) و پایانه های عصبی بدون کپسول مفاصل، لیگامان ها، عضلات و پریوست (periosteum) منشأ می گیرند. چنین حس هایی از طریق فیبرهای نوع A نورون های آوران اولیه (که میلین فراوانی دارند) منتقل می شوند و وارد شاخ خلفی (dorsal horn) نخاع می گردند و بدون تقاطع از ستون های خلفی بالا می روند. اطلاعات مربوط به حس عمقی اندام تحتانی در دستهٔ گراسیلیس (fasciculus gracilis)، که در داخل واقع شده است و اطلاعات مربوط به حس عمقی اندام فوقانی در دستهٔ کونئاتوس (fasciculus cuneatus)، که خارجی تر قرار گرفته است منتقل می شوند. این راه ها با نورون های حسی درجهٔ دوم در هسته های گراسیلیس و کونئاتوس در قسمت تحتانی بصل النخاع سیناپس می کنند. نورون های درجهٔ دوم در قالب فیبرهای قوسی داخلی از خط وسط می گذرند و در نوار داخلی طرف مقابل صعود می کنند. این رشته ها در هستهٔ خلفی شکمی تالاموس ختم می شوند، از این جا نورون های درجهٔ سوم به کورتکس پاریتال می روند.

آتاکسی مخچه ای :

آتاکسی مخچه ای (Cerebellar ataxia) بر اثر ضایعات خود مخچه(cerebellum) یا ارتباطات آوران یا وابران (afferent or efferent connections) آن در پایک های مخچه (cerebellar peduncles)، پل مغزی یا هستهٔ قرمز(red nucleus) ایجاد می شود. به دلیل ارتباط متقاطعی (crossed connection) که میان کورتکس فرونتال مغز (frontal cerebral cortex) و مخچه وجود دارد، بیماری یکطرفهٔ لوب فرونتال (unilateral frontal disease) گاه می تواند اختلال نیمکرهٔ مخچه ای طرف مقابل (contralateral cerebellar hemisphere) را تقلید (mimic) کند. تظاهرات بالینی آتاکسی مخچه ای بی نظمی در سرعت، ریتم، دامنه و قدرت حرکات ارادی را شامل می شود. آتاکسی مخچه ای عموماً با هیپوتونی (hypotonia) که منجر به اختلال در حفظ وضعیت می شود همراه است. اندام ها به سهولت با نیرویی نسبتاً ناچیز جابجا می شوند و در صورتی که معاینه کننده آنها را تکان هد افزایش دامنهٔ حرکات مشهود خواهد بود. به همین منوال دامنهٔ نوسان دست حین راه رفتن افزایش می یابد.

آتاکسی مخچه ای علاوه بر هیپوتونی با ناهماهنگی حرکات ارادی همراه است. شروع حرکات ساده با تأخیر همراه است و میزان افزایش یا کاهش شتاب در آنها کاهش می یابد. سرعت، ریتم، دامنه و قدرت حرکات با نوسان همراه بوده، حرکات نمایی جهشی(jerky appearance) پیدا می کنند. از آنجا که این بی نظمی ها در شروع و انتهای حرکت برجسته تر هستند، آشکارترین تظاهرات بالینی آنها شامل دیسمتری انتهایی(terminal dysmetria)، هنگام حرکت اندام به سوی هدف و لرزش ارادی(intention tremor) پایانی هنگام نزدیک شدن اندام به هدف می باشد. حرکت پیچیده تر نه به صورت فعالیت حرکتی روان و منفرد بلکه به صورت حرکات پیاپی جدا از هم در می آیند (آسینرژی asynergia). حرکاتی مانند راه رفتن که تغییرات سریع در مسیر را می طلبند یا نیازمند پیچیدگی فیزیولوژیک بیشتری هستند، بیشترین درگیری را دارند. نظر به نقش بارز مخچه(cerebellum’s prominent role) در کنترل حرکات چشم، ناهنجاری های چشمی (ocular abnormalities) از عواقب شایع (frequent consequence) بیماری های مخچه هستند. این ناهنجاری ها شامل نیستاگموس و نوسانات چشمی (ocular oscillations) مربوط به آن، فلج در نگاه کردن (gaze pareses)، و اشکال در حرکات غیرارادی سریع و حرکات تعقیبی (defective saccadic and pursuit movements) می باشند.

آتاکسی وستیبولار :

آتاکسی وستیبولارهمان ضایعات مرکزی و محیطی که سرگیجه (vertigo) ایجاد می کنند می توانند به آتاکسی وستیبولار منجر شوند. نیستاگموس (Nystagmus) اغلب وجود دارد و به طور تیپیک یک طرفه (unilateral) است و بیشترین وضوح را در نگاه به سمت مقابل ضایعه دارد. دیس آرتری دیده نمی شود. آتاکسی وستیبولار وابسته به ثقل (gravity dependent) است:وقتی که بیمار در بستر دراز کشیده و معاینه می شود نمی توان ناهماهنگی (Incoordination) حرکت اندام ها را نشان داد اما زمانی این ناهماهنگی آشکار می شود که بیمار قصد ایستادن یا راه رفتن داشته باشد.

آتاکسی ارثی :

اگر فردی یک ژن ناقص را به ارث ببرد که با تولید پروتئین های غیرطبیعی مانع عملکرد صحیح سلول های عصبی شود، می تواند روی عملکرد صحیح مخچه و نخاع تاثیر بگذارد.فرد می تواند اتاکسی ژنتیکی را از هر دو ژن غالب از یکی از والدین (اختلال اتوزوم غالب) و یا یک ژن مغلوب از هر والد (اختلال اتوزومال مغلوب) به ارث ببرد. در مورد اخیر، این امکان وجود دارد که نه پدر و نه مادر به اتاکسی مبتلا نباشند. بنابراین ممکن است هیچ سابقه خانوادگی آشکاری وجود نداشته باشد.نقص های مختلف ژن باعث انواع مختلفی از آتاکسی می شود که بسیاری از آنها پیشرونده هستند و هر یک از آنها باعث هماهنگی ضعیف در فرد می شود. اما هر کدام از آنها علائم و نشانه های خاص خود را دارند.

تشخیص آتاکسی

در صورت ابتلا به آتاکسی پزشک به دنبال دلایل قابل درمان می گردد. علاوه بر انجام معاینه فیزیکی و عصبی شامل چک کردن حافظه و تمرکز، بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی اعضای بدن و رفلکس ها، ممکن است پزشک درخواست تست های آزمایشگاهی زیر را داشته باشد:

تصویربرداری- سی تی اسکن یا ام آر آی مغز جهت تعیین دلایل احتمالی و نشان دادن انقباض مخچه و سایر ساختارهای مغز در افراد مبتلا به آتاکسی.
پونکسیون کمری (گرفتن مایع نخاعی)- جهت آزمایش مایع اطراف مغز و نخاع.
آزمایش ژنتیک- تعیین اینکه آیا فرزند شما دارای جهشی در ژن است که موجب یکی از بیماری های ارثی آتاکسی بشود یا خیر

درمان آتاکسی از طریق فیزیوتراپی :

هدف از درمان فیزیوتراپی برای آتاکسی مخچه، بهبود توانایی شما برای ایجاد ثبات بدن است تا بتوانید بایستید، پیاده روی کنید و به طور مستقل عمل کنید. معاینه دقیق به متخصص طب فیزیکی شما کمک خواهد کرد تا نواحی دقیق تعادل و مشکلات هماهنگی را شناسایی کند تا یک برنامه درمانی مناسب برای شما ایجاد شود. بعضی از تمرینات گیرنده‌های مفاصل شما را هدف قرار می‌دهند که به مغز شما می گویند قسمت‌های مختلف بدن درکجا قرار دارند، حسی که به عنوان پروپریوسپشن شناخته می‌شود. برای این منظور، برخی از تکنیک‌های کشش، تمرینات مقاومتی و راه رفتن بر روی سطوح مختلف استفاده می‌شوند. یک روش درمان فیزیکی به نام ارتعاش کل بدن که نیاز به ایستادن در یک پلت فرم ارتعاشی کوچک دارد، نشان می‌دهد که جریان خون و تأمین عصب با استفاده از آن در برخی از انواع آتاکسی افزایش می‌یابد. لرزش را می‌توان در مفاصل به صورت جداگانه نیز انجام داد. درمان آگاهی حرکاتی مانند فلدنکراییس، الکساندر تکنیک، یوگا و تای چی همچنین حس پروپریوسپشن را فعال می‌کند.

تمرینات فیزیوتراپی

ورزش برای بهبود تعادل متمرکز بر فعالیت، تثبیت و تقویت عضلات شکمی و پشت انجام می‌پذیرد. متخصص فیزیوتراپی ممکن است در موقعیت دراز کشیده تمرینات شما را شروع کند و به تدریج تمرینات نشسته، ایستاده و پیاده روی را نیز با شما کار کند. تغییراتی مانند بسته شدن چشمان، حرکت دادن چشم و سر در هماهنگی با حرکات بدن، ایستادن بر روی یک پا یا راه رفتن بر روی دو خط که کمی از موقعیت سخت‌تر از حالت معمول دارند، به شما کمک می‌کند تا مدارهای بازخورد حسی را تنظیم کنید. چنین این نوع درمان می‌تواند عملکرد را حفظ و بازگرداند و از روند از دست دادن آن به دلیل عدم فعالیت جلوگیری کند.

شروع برنامه‌های درمان فیزیکی در اسرع وقت ممکن است دوره طولانی آتاکسی مخچه را بهبود بخشد. در یک مطالعه روی بیماران مبتلا به بیماری دژنراتیو مخچه، بهبود قابل توجه علائم آتاکسی و سرعت پیاده روی در گروهی که در یک برنامه درمان فیزیکی بلافاصله بعد از تشخیص در مقایسه با گروهی که همان برنامه را پس از یک تأخیر چهار هفته‌ای انجام دادند، رخ داده است. نشان داده شده است که درمان فیزیکی پس از تشخیص آتاکسی تا یک سال پس از یک دوره 4 هفته‌ای فشرده درمان، به بیماران کمک می‌کند تا با وجود پیشرفت بیماری، درجه بالایی از استقلال را حفظ کنند. یکی دیگر از مطالعاتی که روی تمرینات هماهنگی انجام شد، نشان داد که انجام درمان فیزیکی مداوم و یکنواخت، یک مؤلفه کلیدی برای حفظ دستاوردهای عملکردی است.

استفاده از کمکهای حمایتی :

در مواردی که برنامه‌های درمان اصلاح فیزیکی ناکافی هستند، استفاده از تجهیزات حمایتی باعث می‌شود بیمار در سطح عملکرد فعلی خود راحت‌تر عمل کند. در موارد آتاکسی شدید، برداشتن وزن از روی اندام‌ها و استفاده از تجهیزات حمایتی ترجیح داده می‌شود.

کاردرمانی :

ارزیابی و آموزش وظایف عملکردی خاص مرتبط با فعالیت‌های زندگی روزمره با کمک یک کاردرمانگر، به منظور تثبیت رتبه بندی معلولیت و کاهش افسردگی، احتمالاً با بهبود استقلال بیماران، به بهبود فرد کمک می‌کند. کاردرمانی با استفاده از تمرینات عضلانی باعث بهبود هماهنگی حرکت بازوها و دست‌ها از طریق تثبیت تنه جهت جلوگیری از لرزش وضعیت بدنی می‌شود. بازی‌های شبیه سازی ویدئویی که از هماهنگی چشم و دست یا هماهنگی کامل بدن استفاده می‌کنند، گزینه دیگری برای درمان آتاکسی مخچه محسوب می‌گردند. این یافته‌ها در کودکان مبتلا به آتاکسی دژنراتیو مفید بوده و همچنین می‌تواند برای بیماران ام اس ای بالغ برای انجام تمرینات در خانه یک راه مؤثر و لذت بخش باشد.

بیوفیدبک:

در طی مطالعه‌ای که انجام شد، یک نوع از بیوفیدبک نتایج موفق و دلگرم کننده‌ای را در بیماران مبتلا به آتاکسی دژنراتیو مخچه ایجاد کرد. در این روش دستگاه اطلاعات بازخوردی را به بیمار در مورد موقعیت سر ارائه می‌دهد. شرکت کنندگان از دستگاه در هر دو حالت چشم باز و چشم بسته استفاده کردند. آزمایشات با چشم بسته شده بهبود قابل توجهی در علائم آتاکسی را نشان داد، که این امر نشان می‌دهد که پروپریوسپشن ضعیف عامل مهمی در آتاکسی مخچه در این گروه از بیماران محسوب می‌گردد.

آتاکسی

آتاکسی

علائم آتاکسی :

علل ایجاد آتاکسی :

انواع آتاکسی

آتاکسی حسی :

آتاکسی مخچه ای :

آتاکسی وستیبولار :

آتاکسی ارثی :

تشخیص آتاکسی

درمان آتاکسی از طریق فیزیوتراپی :

تمرینات فیزیوتراپی

استفاده از کمکهای حمایتی :

کاردرمانی :

بیوفیدبک:

اطلاعات تماس

ساعات کاری